Một kỳ công tham vọng ngọai giao và công nghệ có thể không đưa Trung Quốc tới nơi mình muốn tới?:
Giấc mơ Con Đường Tơ lụa mới
G S Tôn Thất Trình
Qua nhiều thế kỷ Con Đường Tơ Lụa - The Silk Road, trải dài qua các sa mạc, thảo nguyên và núi non, nối liền các triều đại Đế Quốc Trung Hoa với Âu Châu. Các tay cai trị Tàu sử dụng những đường đi này để mở rộng quyền uy và ảnh hưởng sâu đậm vào Á Châu. Ngay nay một đế quốc Tàu mới mẽ quyết định hơn, hiện thời là một đế quốc cọng sản, đang thực hiện một dự án to lớn lạ thường, tái tạo những con đường xưa cũ và khí thế chánh trị cùng kinh tế cùng đi theo chúng .
Mệnh danh là Một Thắt Lưng, Một Con Đường- One Belt, One Road, dự án Trung Quốc là xây dựng những đường bộ, đường xe lữa, cảng và các hạ tầng cơ sở khác xuyên Á và xa hơn nữa, nối kết kinh tế mình chặt chẻ hơn với Thế giới còn lại. Dự án, giải tỏa cuối tháng 10 năm 2015, được xếp hàng nổi bật ở kế họach ngũ niên mới nhất của Trung Quốc và đã trở thành một đề tài thích thú cho các nhà lảnh đạo Tàu, đưa ra như thể là một sáng kiến quốc tế đề xướng hòa bình và thịnh vượng. Chủ Tịch Tập cận Bình tuyên bố ở diễn văn tại Diễn Đàn Boao là “chương trình này sẽ trả lời tiếng gọi thời chúng ta cho một hợp tác vùng địa phương và tòan cầu.
Tuy nhiên, thật tế, mọi việc Một Thắt Lưng, Một Con Đường là câu chuyện của Trung Quốc . Họa kiểu chương trình có mục đích đẩy tới các quyền lợi chiến lược và kinh tế của Bắc Bình khắp thế giới, thiệt hại cho quyền lợi Tây Phương, và cống hiến những cơ hội sinh lợi ngọai quốc cho các công ty Tàu đang chậm bước trong nước. Cuối cùng sẽ là một hành động tầm thường - vô ích cản trở cải cách Tàu, phô bày các hiểm nguy cho các ngân hàng Tàu và tha hóa ngay cả các quốc gia Trung Quốc muốn tán tỉnh.
Bắc Bình đã dùng khá lâu các dự án hạ tầng cơ sở để tăng cường ảnh hưởng mình trên các quốc gia nghèo túng, nhất là ở Phi Châu. Nhưng Một Thắt Lưng, Một Con Đường đưa những tham vọng lên một mức cao thêm. Một cánh tay này, Vòng đai Thắt Lưng kinh tế của Con Đường Tơ Lụa, sẽ chạy qua từ Trung Quốc đến Âu Châu xuyên qua Trung Á. Và cánh tay kia , Con Đường Tơ Lụa Biển- Maritime thế kỷ 21, sẽ nối liền tốt đẹp hơn Trung Quốc với Đông Nam Á, Trung Đông và Phi Châu dọc theo các đường biển khẩn thiết. Dù các chi tiết chính xác còn mù mờ, vài người ước lượng là kích thước chương trình làm chóang ngợp trí óc. Ở diễn văn tháng 5 năm 2015 tại Vương Quốc Anh, đại sứ Trung Quốc Lưu Tiểu Minh - Liu Xiaoming huênh hoang là chưong trình sẽ liên quan đến 60 quốc gia gồm ⅔ tổng số dân địa cầu.
 |
| Lộ Trình và Hải Trình của Con đường tơ lụa |
Trung Quốc có nhữg lý do dài thòng để đề cao cái nhìn xa này. Đây là đúng theo quyền lợi của Trung Quốc, là một trong những nước thương mãi lớn nhất thế giới, để giảm bớt phí tổn chuyên chở hàng hóa và bảo đảm đường vào các thị trường, và hàng hóa then chốt. Đẩy mạnh hạ tầng cơ sở cũng tăng cường vai trò Trung Quốc về tài chánh tòan cầu. Bắc Bình và các thể chế tài chánh Trung Quốc hổ trợ đang tuôn trào cho vay và đầu tư vào sáng kiến này.
Tháng chạp năm 2014, Trung Quốc đã khánh thành một Ngân Quỹ Đường Tơ Lụa 40 tỉ $ Mỹ, đầu tư vào các dự án Một Thắt Lưng, Một Con Đường. Các ngân hàng chánh phủ đã cho các quốc gia dọc theo các đường mới , vay những món tiền lớn lao. Nới rộng thêm tài chánh Trung Quốc hổ trợ, có cơ đẩy tới yêu cầu của Bắc Bình lên địa vị quốc tế đề cao như thể là một tiền tệ dự trữ tòan cầu. Ngày 1 tháng 12 năm 2015 , bà Christine Lagarde, giám đốc điều hành Cơ Quan Tiền Tệ Quốc Tế - International Monetary Fund , IMF cho biết là đồng Nguyên - Yuan đơn vị căn bản của Nhân Dân Tệ - Renminbi sẽ gồm luôn trong giỏ tiền tệ, tên gọi là Quyền hạn Rút tiền Đặc biệt- Special Drawing Rights, xếp vào lọai tiền tệ “ Dùng tự do - freely usable” , có nghĩa là xử dụng rộng rải và trao đổi-thương mãi cũng rộng rải. Tuy nhiên hiện nay, đồng Yuan còn xa vời trở thành một lọai tiền tệ quốc tế thật sự , còn dùng rất ít để làm buôn bán tòan cầu, so với đồng đô la Hoa Kỳ . Theo Swift , tổ chức giao thương ngân hàng tòan cầu, năm 2013, giao thương bằng đô la Hoa Kỳ chiếm 81 % thương mãi tòan cầu, trong khi giao thương bằng đồng yuan chỉ đạt 9% .
Dù vậy, pha chế uy vũ của thương mãi và tài chánh, có thể lôi kéo nhiều nền kinh tế đang trổi dậy đến gần Bắc Bình hơn, gồm cả những vùng Tây Phương muốn tăng thêm ảnh hưởng , tỉ như Trung Á. Rất nhiều quốc gia chậm tiến - đang mở mang hiện có nhu cầu tuyệt vọng nâng cấp đường xá, cảng , đường xe lữa và hệ thống điện, viện trợ Tàu hầu như không kháng cự nổi .“ Bất cứ lúc nào Trung Quốc đong đưa nhân dân tệ trước mặt các chức quyền ngọai quốc thì các chức quyền ngất xỉu”, theo lời Scott Kennedy , giám đốc ở Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược tại Hoa Thinh Đốn. “ Dọc theo Đường Tơ Lụa, họ mở rộng tâm can cho Tàu” .
 |
| 65 quốc gia, 4.4 tỉ người, 63% dân số thế giới bị ảnh hưởng bởi Con Đường Tơ Lụa tân thời |
Các sáng kiến của Bắc Bình có thể dẫn tới một loại “ Cạnh tranh phát triễn” giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, trong đó Hoa Thịnh Đốn có cảm tưởng bì bắt buộc phải tăng gia viện trợ Mỹ và tài trợ cho thế giới đang mở mang, như đã xảy ra ở Phi Châu. Tuy nhiên, tin tức cho Tây Phương không phải hòan tòan xấu xa. Bằng cách cải thiện hạ tầng cơ sở, Trung Quốc có thể giúp đở nâng cao tăng trưởng các quốc gia nghèo, và luôn cả tòan thể nền kinh tế tòan cầu. Các dự án xây cất có tiềm năng tạo ra doanh nghiệp cho công nghệ và các công ty khác cho Tây Phương nữa. Kennedy nói : “ Chúng ta không nên rời khỏi thực tế quá nhiều về Trung Quốc đang làm gì. Đây là cơ hội chiến lược đồ sộ cho Hoa Kỳ”.
Nếu như Hoa Kỳ chụp lấy ưu điểm này. Một Thắt Lưng , Một Con Đường cuối cùng ra sẽ hướng tăng cường ngành công nghệ Tàu . Tại trong nước , Bắc Bình cố gắng giảm thiểu tùy thuộc kinh tế cao tận trời xanh vào đầu tư tăng trưởng bằng thúc đẩy tín dụng - credit driven. và như thế nói lên thời gian khó khăn hơn cho các công ty xây cất , các hảng làm thiết bị , và các doanh vụ khác của Tàu , đã no nê cuộc phồn thịnh xây cất Trung Quốc. Động lực sau lưng các kế họach hạ tầng cơ sở to lớn của Bắc Bình là cố tìm ra những lỗ thóat cho nhũng công ty tàu hải ngọai này. Dễ hiểu là Trung Quốc chờ đợi các công ty mình sẽ lảnh đạo về kế hoạch, xây cất và các dự án cung cấp Trung Quốc đang tài trợ. Thật tế, một nghiên cứu của Ngân hàng buôn bán Grison Peak căn cứ tại London trình bày là 70% các món cho vay hải ngọai họ xem xét từ hai ngân hàng chánh sách Bắc Bình, đã làm ra theo điều kiện là tối thiểu một phần ngân khỏan phải được dùng mua hàng hóa Tàu .
 |
| Hải Cảng Gwadar: Một tỉnh đánh cá xa xăm ở bờ biển Tây Nam Pakistan. Trung Quốc đầu tư hàng tỉ bạc để tạo thành Hải Cảng Gwadar và phát triển thành hệ thống giao thông dẫn tới phía Tây Trung Quốc . Đây là 1 phần trong nỗ lực lớn của trung Quốc nhằm xây dựng Con Đường Tơ Lụa tân thời. |
Ngay cả khi các ngân hàng và Ngân Quỹ Đặc biệt của Trung Quốc chạy hết tốc lực, cũng không chắc chắn là tất cả mọi tiền bạc thảy đều đến từ các kế họach tài trợ Đường Tơ Lụa , Một bá cáo của thông tin báo chí quốc gia Tàu, nói rằng số dự án dưới dù mình che đã đạt 900 vụ trị giá ước lượng là 890 tỉ $ đô la Mỹ. Với nhiều dự án dành cho các quốc gia có nền kinh ntế yếu kém, quản trị đáng nghi ngờ, tiền bạc Tàu có thể biến mất vì tham nhũng hay tiêu hao ở những kế họach suy nghĩ không đứng đắn. Các công ty Tàu đã có thống kê nghi ngại về thực hiện các dự án như vậy .
Theo các dữ liệu Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ , AEI thu thập, chừng một phần tư mọi đầu tư và xây cất hải ngọai và các dự án công nghệ do Các công ty Tàu thực hiện từ năm 2005 đến năm 2014, trị giá 246 tỉ $ -đô la Mỹ đã ngưng trệ vì hổn lọan hay thất bại. Gần phân nữa là về chuyên chở và năng lượng sẽ là những dự án then chốt cho Một Thắt Lưng, Một Con Đường. Theo Homi Kharas phó Giám đốc cho chương trình Kinh tế và Phát triển Tòan cầu của Viện Brooking “ Hiện Trung Quốc đang cố tạo ra câu chuyện thành công kinh tế và nếu có vài thất bại công cọng, thì đó sẽ rất tai hại cho nhãn hiệu mình .
Cũng như không có bảo đảm gì là tiền mặt Tàu sẽ đem tới tình nghĩa bạn bè cả. Ở Phi châu . Trung Quốc đã có ghi chép lâu dài về đầu tư. Một bỏ phiếu Gallup. giải tỏa tháng 8 năm 2015 , cho thấy xác xuất chấp thuận các nhà lảnh đạo Bắc Bình đã rơi xuống thấp giữa dân Phi Châu ở 7 trong số 11 quốc gia làm nghiên cứu. J. Peter Phạm, giám đốc Trung Tâm Phim Châu ở Ủy Ban Đại tây Dương , một cơ quan ngiên cứu Chánh sách tại Hoa Thịnh Đốn nói : “ Thiện chí biểu hiện ở các cấp cao nhất không nhỏ giọt xuống thành những tình cảm ấm áp”. “ Uy quyền mềm- soft power Tàu tương đối yếu kém.”
Phồn vinh hạ tầng cơ sở của Trung Quốc cũng trưng bày hiểm nguy cho chính nền kinh tế Trung Quốc. Các chánh quyền địa phương đã nhảy vọt lên toa chở dàn nhạc diễn hành, tuyên bố một xay quay dự án , nhắm nối kết các tỉnh vào các đường vào Con Đường Tơ Lụa . Ở báo cáo tháng tư năm 2015 , HSBC ước lượng là các dự án đã làm kế hoạch với Trung Quốc sẽ tổng cọng là 230 tỉ $ - đô la Mỹ . Điều này có cơ giúp tăng trưởng bền vững trong ngắn hạn, nhưng sẽ làm chậm trễ sự chuyễn tiếp khẩn thiết của nền kinh tế ra ngòai tăng trưởng do đầu tư lảnh đạo đưa tới những thời điểm khó khăn hơn nữa những năm tới. Thật sự , Một Thắt Lưng , một Con Đường căn bản là xuất khẩu chiến lược tăng trưởng cũ của Trung Quốc , dùng các ngân hàng chánh phủ để tài trợ đầu tư của các công ty Tàu trên đất đai ngọai quốc.
Cuối cùng ra, không một mối quan tâm nào đáng để tâm cả. Thúc đẩy hạ tầng cơ sở quốc tế Trung Quốc là một công trình ngọai giao, dính liền sâu đậm với danh tiếng Trung Quốc. Theo Derek Scissors , một học giả AEI, “Trung quốc đang cố tâm làm việc , thả tiền bạc vào bất cứ mọi vấn đề, hầu chắc chắn là các dự án giá cao “ Thắt lưng và Con Đường” sẽ thành hình tốt đẹp. Điểm này có thể biến các giấc mộng to lớn Đường Tơ Lụa trở thành một thất vọng chán nản, còn to lớn hơn nữa đó.
( Irvine , Nam Ca Li- Hoa Kỳ ngày 4 tháng 12 năm 2015 )
